Japan is allowed to everything

In Dutch language...

(Source: herozero.nl door Laurens)

In Japan Mag Alles

Wie niet door eenzaamheid omringd wordt moet ernaar op zoek. Daarvoor moet men naar Japan, waar ruim 120 miljoen mensen opgepropt naast elkaar leven zonder dat in de gaten te hebben. Ze hebben elkaar natuurlijk wel door, maar negeren dat gewoon. In Japan heerst een monster dat schuil gaat onder het mom van sociale druk. Voor harmonie is niet veel nodig behalve leegte, en die krijg je door alles aan de kant te schuiven, vooral jezelf. Wat een rare mensen heb je in Japan.

Waarom is Japan toch zo’n vreemd land? Zo ontzettend verschillend van de rest van de wereld, zelfs van Azië? Waar de meeste mensen het “lost in translation” gevoel van krijgen? Het land lijkt zich te bevinden op een andere planeet, waar we nu eens met verbazing dan weer met afschuw naar kijken. Vreemde TV spelletjes waarin leedvermaak het doel is, mobiele telefoons die al decennia internet en god-mag-weten wat al niet hebben, mensen die zich letterlijk dood werken of zich voorgoed opluiten in hun kamer. Extremen.

Wie wat vaker op reis is geweest weet dat in feite niets vreemd is, cultuur is simpelweg wat het is: mensen bedenken meerdere manieren om hetzelfde doel te bereiken. Maar wat maakt dat Japan zich aan deze regel lijkt te onttrekken? Dat wil zeggen, dat het doel anders lijkt in plaats van de middelen. Zijn het de dicht op elkaar getimmerde huisjes, de smalle straatjes of de neiging om alles klein te houden (auto’s, bomen, dieren etc.)? Zijn het de ‘foefjes’ die je overal om je heen ziet, zoals een buitenboordcomputer op iedere wc, of de taxideuren die automatisch open en dicht gaan voor je? Of zit het ‘m misschien in de taal, de monotone, vaak vlak uitgesproken woorden die zo eindeloos verontschuldigend lijken te zijn? Of is het niet gewoon een beeld wat we hebben dat door de media is ingegoten, gewoon de uitersten?

Nee, ik denk dat het komt vanwege het gedrag van de Japanners, dat zo paradoxaal overkomt als je erop gaat letten. Ingetogen en uitbundig: Te midden van de talloze kantooruniformen (waarin iedereen na z’n 25ste zich kleedt) ergens in een zakendistrict zie je iemand verkleed als tekenfilmfiguur. Taboerijk en zonder genes: De pil was tot 1990 verboden (vanwege de winst die op abortussen werd gemaakt) en sex, daar praat je niet over, terwijl de love hotels op iedere straathoek te vinden zijn. Samen en alleen: Je kunt in een overvolle spitstrein om 10 uur ’s avonds staan zonder dat je ook maar een iemand hoort of ziet communiceren met de ander.

Japan is een land dat geteisterd wordt door etiquettes waar iedere inwoner zich nauwgezet aan houdt. De etiquette schrijft de norm voor, er zijn letterlijk duizenden etiquettes die iedereen kent. Het interessante is dat deze norm iets overbodig maakt waar wij zelf juist zo op gefixeerd zijn: waarden. Wat goed en slecht is zul je dan ook nooit uitvinden in Japan. Zodra iets zich buiten de etiquette bevindt, mag werkelijk alles (of is niets vreemd). Waar wij Nederlanders of Vlamingen in staat zijn om een afweging te maken tussen wat het juiste gedrag is binnen een bepaalde situatie, heeft de Japanner een boek met regels op zak. En als het gaat over denkbeeldige (lees fictieve) situaties dan is enige moraal al helemaal overbodig. Dit is in het kort waarom zoveel Japanse fictie naar ons gevoel zo gewelddadig en expliciet lijkt, met wel erg zwartgallige plotwendingen en eindes.

“Hoe weet je dat een Turk bij je heeft ingebroken? - als je hond zwanger is.” {gelach in knuistjes} - een mop die niet mag (maar wel leuk is). Of dit: je hoeft maar een keer naar Mein Kampf te vragen in de bibliotheek of je naam wordt genoteerd op een lijst bij de overheid. En dan de kunstenaar Nekschot, wie denkt hij wel niet dat ‘ie is? Ziedaar voorbeelden van de Nederlandse vrijheid van uiting. Ja uiting, want het heeft niets met meningen te maken. Wij gaan zover om onszelf openbare gedachtebeperkingen op te leggen. Iedereen is volledige vrij zich te uiten, maar er zijn grenzen. Mensen zonder moraal vinden wij namelijk eng.

Politieke incorrectheid, immoraliteit of al te grote obsceniteit mag zelfs niet in kunstuitingen voorkomen van de gemiddelde Nederlander, Vlaming of zeg gerust Westerling. Er zijn altijd grenzen, vinden sommigen. Pasolini werd bijvoorbeeld vermoord vanwege zijn film ‘Salo’ (gebaseerd op de ideeën van Markies de Sade), terwijl de meest perverse Japanse remake van Pasolini’s “Teorema” (in het Japans “Visitor Q”) door de gemiddelde Japanner als interessant beschouwd wordt. ’s Ochtend in de volle trein naar je werk een geweldadige sexstrip lezen, het is allemaal prima en geaccepteerd in Japan. Het is maar fictie, en bovendien bestaat er geen absoluut ‘goed’ en ‘kwaad’: het is maar een perspectief.
Perspectief daargelaten: Japan is een van de meest onvrije samenlevingen met meer vrijheid van geest dan welk land ook ter wereld. En dit is ook nodig, want extreme samenlevingsconfiguraties hebben extreme uitlaatkleppen nodig. Anders gaat het mis, helemaal niet zo onlogisch eigenlijk. Wel vervelend, als je Japanner bent. Om redenen van onvrijheid plegen er waarschijnlijk zoveel Japanners zelfmoord, werken zich dood of sluiten zich voor eeuwig op. Japan is dan ook een van de meest ongelukkige samenlevingen waar mensen gevangen zitten in de rol die van hen verwacht wordt.

De Japanse cultuur is sterk gevormd door het Chinese confucianisme, 250 jaar volledige isolatie van de buitenwereld, gecombineerd met een militaire overheersing door de Shogun, Tokugawa Ieyasu, die de vrijheid van Japanners voorgoed heeft afgenomen. Er is een bekend Japans gezegde dat het diepgewortelde conformisme uitdrukt: “de paal die uitsteekt wordt teruggeslagen” (出る杭は打たれる). Zoals de Japanse zinsopbouw veelal letterlijk omgekeerd is ten opzichte van het Nederlands kun je net zo goed zeggen: “doe maar gek, dan doe je al gewoon genoeg”. Japan is zoiets als science fiction, fascinerend omdat vanalles mogelijk is terwijl je maar de helft begrijpt, een soort fantasiewereld op aarde. Eigenlijk vreemd dat ze nog geen entreegeld vragen.